Książka ma znaczenie! O koncepcji czytania wrażeniowego

Wśród wielu metod, czytanie wrażeniowe jest specyficznym sposobem odkrywania literackiego świata, bo chodzi w nim
o wspólnotowe przeżywanie tekstu i odkrywanie nie tylko znaczeń wyrazów, ale i tego, jak ten tekst „działa”, czyli jakie wywołuje wrażenia, refleksje i przeżycia. To pomysł na wspólne spotkanie z książką w grupie dzieci przedszkolnych
i wczesnoszkolnych. Ich zadanie nie polega jedynie na słuchaniu. Dzieci stają się częścią opowieści, dopowiadają słowa, wykonują drobne gesty, wyrażają emocje, a wszystko to koresponduje z treścią utworu.

Czytanie wrażeniowe od dorosłego wymaga jedynie wsłuchania się w potrzeby dziecka i stworzenie z tekstu literackiego bazy do zabawy, bo w taki sposób najmłodsi uczą się najszybciej i najbardziej naturalnie. W holistyczny sposób angażuje jego zmysły w odbiór tekstu literackiego i artystycznego obrazu. Od tego, jak będą przebiegały pierwsze kontakty małych dzieci
z książką, zależy ich przyszłe postrzeganie wartości literatury oraz motywacja do samodzielnego czytania. Dlatego tak ważne jest, żeby w trakcie spotkania z książką dzieci zaspokajały zarówno potrzeby poznawcze – nowych wrażeń, ciekawości, nabywania wiedzy; emocjonalne – wyrażania swoich odczuć i społeczne – docenienia, zauważenia, gratyfikacji, nie zapominając przy tym o potrzebach biologicznych, takich jak ruch czy odpoczynek.

Czytanie wrażeniowe przebiega według określonego planu. Dorosły wybiera dobrą książkę, najlepiej obrazkową (ang.: picturebook), w której atrakcyjna dla dziecka treść literacka przeplata się z doskonałą szatą graficzną. Czyta tekst dla siebie
i stara się zaobserwować, co jest dla niego najciekawsze, co przykuło jego uwagę – ilustracje, morał, metafory, sposób interpretacji tematu, niedopowiedzenia, barwy… Następnie wybiera słowa klucze i takie momenty w narracji utworu,
w których słuchające dzieci mogą aktywnie uczestniczyć, czyli „ożywić” słowa i budować klimat opowieści, poprzez mimikę, gesty, a nawet taniec. Jednocześnie dorosły buduje dobre relacje ze swoimi małymi słuchaczami. Dba o przyjazną przestrzeń – dzieci mogą usiąść wygodnie na poduszkach, położyć się na dywanie, przyjąć najbardziej optymalną dla siebie pozycję do słuchania i odbierania tekstu.

Jednym ze sposobów skupienia dzieci na czytaniu jest wspólne otwarcie książki za pomocą hasła – krótkiej rymowanki, typu:

„Baju baju, dziwy dziwy

to nie dzieje się na niby,

książkę razem otwieramy,

wyobraźnię rozkręcamy”.

Co ważne, po wspólnym czytaniu, rozmawiamy o książce, a nie tylko ograniczamy się do zadawania pytań zamkniętych, związanych z treścią książki. Ciekawie jest, gdy dorosły otwiera dziecięce głowy pytaniami, typu: „Co książka tobie powiedziała? Jaką historię usłyszeliście?” Dziecko ma wtedy możliwość wypowiedzieć się na temat swoich odczuć i wyrazić swoją opinię. „Co było dla Ciebie ważne? Czy było coś, co Cię zaskoczyło? Zdziwiło? Przeraziło?” Dzięki pytaniom otwartym, wychodzimy poza treść książki, która staje się przestrzenią refleksji, zdobywania wiedzy o świecie i sobie samym.

Warto przy zadawaniu pytań uwzględnić wszystkie zmysły, jakimi zdobywamy wiedzę o świecie: „Czym pachniała ta historia? Jak smakował ten wiersz? Gdybyś miał dotknąć tego wiersza, to jaki byłby – szorstki? Gładki? Lepki? Przyjemny?”

To, jak dorosły przeczyta z dziećmi opowiadanie, zależy od stopnia zaangażowania dzieci w słuchanie – czytanie. Jeśli dzieci są bardzo skoncentrowane na słuchaniu, nie trzeba stosować wielu „ozdobników” by utrzymać ich uważność na wysokim poziomie odbierania bodźców. Natomiast, gdy ta uważność słabnie, warto zaproponować dzieciom aktywności, które pełnią kilka zadań:

• czynią tekst literacki bardziej zrozumiałym,
• dają dzieciom możliwość wyrażania swych uczuć,
• zaspokajają fundamentalne potrzeby ruchu i ciekawości,
• pozostawiają wielozmysłowe wrażenia sprawiając, że spotkanie z książką nie kojarzy się dziecku ze statycznym działaniem, ale zabawą, przygodą i przeżyciem.

Czytaniu może (ale nie musi) towarzyszyć prosty przedmiot codziennego użytku, dary przyrody, czy nawet zwykła kartka. Powyginany patyk, miły w dotyku kamyk, folia aluminiowa, czy delikatne piórko to rekwizyty potęgujące doznania zmysłowe, szczególnie w sferze dotyku. Zwykły papier, kolorowa czy biała kartka może zmienić się w trakcie czytania w batutę – wystarczy zwinąć ją w rulon albo namiot – gdy zawiesimy ją nad głową, czy też rzekę, jeśli położymy ją na ziemi
i połączymy z innymi kartkami. Z papieru łatwo też powydzierać niesamowite kształty. Podczas tej czynności kartka wydaje dźwięki, szeleści, szumi, ale potrafi też płakać i śpiewać, bo wyobraźnia nie ma granic.

Dzięki czytaniu wrażeniowemu dziecko doświadcza radości ze wspólnego czytania – tworzenia opowieści. Wzrasta w ten sposób jego zaciekawienie tekstem i rozwija się motywacja do samodzielnego, indywidualnego sięgania po książki. Dziecko naturalnie wkracza w jeden z najbardziej niezwykłych wymiarów naszej rzeczywistości – świat literacki.