Stan czytelnictwa książek w Polsce w 2024 roku
W 2024 roku lekturę co najmniej jednej książki zadeklarowało 41% ankietowanych. Nadal częściej czytają kobiety (47%) niż mężczyźni (35%). Niezmiennie najwięcej czyta młodzież w wieku 15–18 lat (54%), najmniej – osoby powyżej 70. roku życia (25%).
Najczęściej po lekturę sięgają respondenci w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców, czyli w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Łodzi i Poznaniu (51%). Wiąże się to nie tylko ze strukturą wykształcenia i dominującymi typami aktywności zawodowej, ale również z większą dostępnością księgarń, antykwariatów i bibliotek. Na czytelnictwo w największych miastach ma też wpływ umiejscowienie w nich dużych ośrodków akademickich. Najmniej czytających jest wśród mieszkańców wsi i miast do 20 tys. mieszkańców (36%).
Wśród źródeł czytanych książek dominują zakupy – dokonywane zarówno stacjonarnie, jak i online. Z bibliotek najczęściej korzystają osoby młode, zwłaszcza uczące się i studiujące. Książki wciąż czytamy przede wszystkim w formie papierowej – tylko co dwudziesty czytelnik wymienia co najmniej jedną książkę, z którą miał do czynienia na ekranie komputera lub urządzenia mobilnego.
Czytanie książek – zarówno papierowych, jak i ebooków – nie jest jednak dominującą formą kontaktu z tekstem. Dwie trzecie badanych deklarują zwyczaj czytania złożonych tekstów w formie elektronicznej. Czytanie dłuższych tekstów (takich jak artykuły prasowe, hasła encyklopedyczne itp.) na ekranach komputerów, tabletów i smartfonów jest częstsze niż lektura książek w każdej grupie wiekowej.
Jak dotychczas, najczęściej czytamy literaturę popularną, zwłaszcza sensacyjno-kryminalną, w dalszej kolejności romansowo-obyczajową. Powieści i opowiadania kryminalne czytają osoby ze wszystkich kręgów społecznych i różnych pokoleń, choć najmniej chętnie sięgają po nie osoby stosunkowo młode. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że w 2024 roku wśród najpoczytniejszych książek znalazł się reportaż historyczny – praca popularnonaukowa z dziedziny historii społecznej Chłopki. Opowieść o naszych babkach Joanny Kuciel-Frydryszak. Spektakularna popularność tej książki jest echem szerszego zjawiska dającego o sobie znać w wielu dziedzinach kultury, które polega na zainteresowaniu historią widzianą z perspektywy grup defaworyzowanych, takich, których głos był dotąd słabo słyszalny.
Źródło: Biblioteka Narodowa
O badaniu
Biblioteka Narodowa prowadzi systematyczne badania czytelnictwa książek już od przeszło trzech dekad. Tak jak w poprzednich latach, w 2024 roku sondaż został zrealizowany metodą CAPI (Computer Assisted Personal Interview) na ogólnopolskiej próbie reprezentatywnej Polek i Polaków w wieku co najmniej 15 lat. Próba ta liczyła 2025 osób i została skonstruowana ad hoc, a więc na użytek tego konkretnie projektu. Terenowy etap badania zrealizowała firma Research Collective. Badania, o których tu mowa, dostarczają wyników ilościowych, które poddawane są analizie statystycznej, przy czym uzyskiwany w ten sposób obraz rzeczywistości jest wprawdzie szeroki, ale też ogólny. Pogłębionym studiom praktyk lekturowych poszczególnych grup społecznych służą osobne projekty realizowane w BN. Główna część kwestionariusza, z którym mają do czynienia osoby biorące udział w badaniu, nie zmienia się pomiędzy poszczególnymi latami, dzięki czemu uzyskane wyniki można porównywać i na tej podstawie wnioskować o występujących trendach. Najważniejsze pytanie, które jest zadawane każdego roku, dotyczy lektury co najmniej jednej książki, w całości lub we fragmencie, w ciągu dwunastu miesięcy poprzedzających sondaż. Interesują nas wszystkie książki – niezależnie od ich formy (drukowane i cyfrowe), źródła pochodzenia czy motywacji skłaniających do czytania. Osoby, które udzielą odpowiedzi twierdzącej, proszone są o podanie orientacyjnej liczby czytanych książek, a następnie o wymienienie do pięciu z nich. O każdy tytuł pytamy osobno, dociekając skąd dana osoba dowiedziała się o danej książce, w jaki sposób ją zdobyła (kupiła, wypożyczyła z biblioteki lub od rodziny czy znajomych, otrzymała w prezencie itd.) oraz czy miała ona formę cyfrową, czy drukowaną. Badania czytelnictwa nie są zatem tożsame z badaniami rynku wydawniczego czy wypożyczeń bibliotecznych, wszak zakupy i wizyty w bibliotekach to ważne, ale niejedyne źródła czytanych książek. Wkrótce zostanie opublikowany pełny raport o stanie czytelnictwa w 2024 roku zawierający pogłębioną analizę otrzymanych wyników.
Stan czytelnictwa w Polsce (badanie naukowe BN) realizowane w ramach Planu Ewaluacji i Monitoringu NPRCz 2.0 na lata 2021–2025 w związku z realizacją Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0. na lata 2021–2025 [NPRCz 2.0], który został przyjęty przez Radę Ministrów uchwałą nr 69/2021 z dnia 21 maja 2021 roku.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach realizacji Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021–2025.
Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0
Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0. na lata 2021-2025 to wieloletni program rządowy, w ramach którego ponad miliard złotych zostanie przeznaczony na różne formy wsparcia i promocji czytelnictwa w Polsce. To największy i jeden z najważniejszych - z uwagi na skalę oddziaływania i budżet - programów wieloletnich Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, realizowany we współpracy z Ministerstwem Edukacji i Nauki, Biblioteką Narodową, Instytutem Książki oraz Narodowym Centrum Kultury. Program ma na celu tworzenie warunków rozwoju i rozwój czytelnictwa w Polsce poprzez kształtowanie i promowanie postaw proczytelniczych oraz wzmacnianie roli bibliotek publicznych, pedagogicznych i szkolnych jako lokalnych ośrodków życia społecznego, stanowiących centrum dostępu do kultury i wiedzy. W skład NPRCz 2.0 wchodzą cztery priorytetowe obszary wsparcia, z których operatorem czwartego, obejmującego konkurs dotacyjny dla bibliotek i promocję czytelnictwa, jest Narodowe Centrum Kultury.
Biblioteka Narodowa
Biblioteka Narodowa jest jednym z czterech operatorów Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021–2025. W jego ramach realizuje Priorytet 1. Poprawa oferty bibliotek publicznych mający na celu zakup nowości wydawniczych do bibliotek oraz rozwój ogólnokrajowej sieci bibliotecznej. Dzięki dofinansowaniom na zakup i zdalny dostęp do nowości wydawniczych biblioteki zwiększą swoją atrakcyjność i zaoferują czytelnikom nowe książki w formie tradycyjnej, jak i zdalnej poprzez zapewnienie usługi dostępu do platform z e-bookami i audiobookami.
Ponadto, Biblioteka Narodowa mając na uwadze zapisy ustawy o bibliotekach dotyczące ogólnokrajowej sieci bibliotecznej, tj. prowadzenia jednolitej działalności bibliotecznej i informacyjnej umożlwiającej korzystanie z materiałów bibliotecznych i innych źródeł informacji, wdroży w ponad 140 bibliotekach zintegrowany system zarządzający zasobami bibliotek. Poprzez połączone katalogi użytkownicy będą mogli w łatwy i szybki sposób sprawdzać oraz uzyskiwać informacje o zasobach polskich książnic.